Verslag No. 23 van de leerling op de “Nieuwe Molen”

Dit is alweer mijn 23e dag als leerling molenaar. Aanwezig vandaag zijn Hans de Kroon (molenaar) Jantine en ikzelf.

Het weersvooruitzicht is als volgt: Vannacht verandert er weinig in het huidige weerbeeld. Wel neemt de zuidwestenwind iets in kracht af. De minima liggen rond 6 graden. Zaterdag overdag neemt de bewolking geleidelijk toe en later in de middag en in de avond gaat het met name in het noorden van het land af en toe regenen. Het blijft zacht met maxima van ongeveer 10 graden. De zuidwestenwind is matig tot vrij krachtig, 4 tot 5 en aan de kust en op het IJsselmeer krachtig tot hard, 6 a 7. zie ook plaatje met de prognose.
Het programma voor vandaag 26-01-2008 gelet op het weer: We starten met bedrijfsklaar maken, daarna gaan we draaien voor de prins. Na de koffie maken we de maalbak weer in orde, deze hebben we vorige week losgehaald en moet nu weer gesloten worden. Dan gaan we rogge malen.
We beginnen dus met het losmaken van de roekettingen en de bliksemafleider. Dan lichten we de steen op de maalzolder en zet de molen uit zijn werk op de luizolder. we hangen de vlag uit op de kapzolder smeren het halslager, penlager en de tegel. Beneden gekomen hoeven we niet te kruien omdat de molen al op de wind staat. Daarna maken we de kneppel los en de zetten de pal vast. Omdat de wind vlagerig is en steeds weer draait, zeilen we op met alle borden en 2 halve zeilen. Dan plaatsen we de bescherming voor het publiek. We lichten de vang en de molen draait voor de prins soms met een leuke snelheid en soms staat hij bijna stil. Dit is niet erg omdat we straks toch voor het malen de zaak aanpassen. Dan is het tijd voor een bakkie en tijdens de koffie bespreken we het ziekenbezoek aan Ben wat nog steeds in de planning zit. Nadat Hans Ben zelf gebeld heeft is de afspraak gemaakt dat we op woensdag 30 januari bij Ben op bezoek gaan. Ook hebben we nog gesproken over de aankoop van boeken via Nlstores.nl Hier heeft Jantine en ook inmiddels Hans G. het boek Molenbouw van Sipman gekocht. Jantine heeft zelfs het exemplaar meegenomen om te laten zien. Het is een prachtig boek met allerlei technieken voor weinig geld, geen boek voor een leek. Dan gaan we weer snel aan de slag want het is de bedoeling dat we gaan malen en hiervoor moeten we nog wat doen. Als we om 10.45 uur klaar zijn om te malen hebben gaan we de zeilvoering aanpassen, omdat de wind nu niet meer zo vlagerig is en constant de zelfde hoek besluiten we te starten met 2 hele en twee halve zeilen. Als de zeilvoering is aangepast en de steen is bijgezet lichte we de vang. Het malen gaat na enkele instellingen van de molenaar als een speer, maar na ca. 20 minuten breekt het touw van de afhouder van de schuddebak. Een snelle blik van Hans leert ons dat we de molen moeten vangen om dit euvel te repareren. Jantine gaat de molen stil zetten en leert voor de eerste keer dat de toegenomen wind, de zeilvoering en de meerdraaiende steenspil ervoor zorgen, dat ze heel moeilijk de molen kan vangen. Normaal zie je dat de molen iets afremt maar nu is dit heel lastig en op zeker moment grijpt de vang en komt de molen vrij abrupt tot stil stand. Hans doet een snelreparatie aan het afhouder touw en als dit gerepareerd is, mag Jantine de vang weer lichten. En weer gaat het malen in een hoog tempo, soms gaat het zo hard dat we ons afvragen of we zeil weg moeten nemen, dit blijkt nog net niet nodig en om 12.00 uur hebben we al 225 kg rogge gemalen. Tussentijds zijn er ook een fiks aantal bezoekers geweest die dus letterlijk met de neus in het meel vielen. Ook het zien malen van deze oude molen is voor veel bezoekers een uitkomst. Het komt niet zo vaak voor dat we kunnen malen en dit aan bezoekers kunnen laten zien.
De molen wordt gestopt om de steen uit zijn werk te zetten en om de zeilvoering aan te passen. Dan gebeurt er ook voor ons weer iets wat we als leerlingen in alle voorgaande molendagen nog niet hebben meegemaakt. Hans had besloten dat we de hele zeilen zouden wegnemen en het gingen proberen met 2 halve. Nadat de zeilen waren weggenomen, onder het toeziend oog van bezoekers, mocht ik de vang lichten. De wieken gingen weer draaien , maar het ging zo hard dat we dit onverantwoord vonden, dus werd er direct besloten om alle zeilen weg te nemen. Nu mocht ik een molen vangen die erg hard liep, rustig liet ik de vang zakken zodat de vangblokken grip gingen krijgen op het bovenwiel, maar de wind deed er ook nog een schepje boven op en op een zeker moment grijpt de vang, de wieken maken een schokkende beweging en direct laat ik de vang weer los om iets ruimte te geven. De wind zet weer aan en de molen gaat weer harder lopen. Van Hans krijg ik 2 tips 1. probeer de molen niet te lang te laten slepen, dit in verband met brand gevaar (warm worden van de vangblokken), 2. Als er een zaam is probeer dan de molen te vangen. Met deze tips begin ik aan een tweede poging weer laat ik de vang langzaam zakken tot deze weer gaat grijpen, ik licht de vang iets en direct vang ik verder, weer licht ik iets en vang weer ik merk nu dat de snelheid er uit gaat en doe weer een poging en na deze poging remt de molen goed af zodat ik de vang nu echt op kan leggen. Dit is wel een hele bijzondere ervaring met in je achterhoofd april 2002, waar door te hard vangen de as gebroken is. Het te hard vangen gebeurde wel op een moment (20 minuten lang) dat er windkracht 11 boven de molen stond. Ik denk dat als ik dit had moeten doen op mijn examen dat ik niet binnen de gestelde tijd de molen gevangen zou hebben. Als de molen 60 enden zou hebben gelopen, moet ik de molen dus binnen 10 enden stil zetten. Dit had ik dus niet gehaald, maar dit is zeker een zeer goede ervaring om op te doen.
Nadat we ook hier de halve zeilen hebben weggehaald, lichten we de vang weer en dit keer gaat het op redelijke snelheid. Nu kunnen we rustig een boterham gaan eten. Na de boterham gaan we de gevulde zakken dicht maken en naar beneden luien, de maalzolder schoonmaken en boven rond het maal koppel schoon maken. Ik ga eerst het provisorisch gerepareerde afhouder touw vervangen door een nieuw touwtje. Als dit gebeurd is ga ik de zakken dichtknoppen, terwijl ik hiermee bezig ben gaat de bel, er zijn bezoekers. Een vader, moeder en 6 meisjes. Dit blijkt een feestje te zijn want als ze bij ons klaar zijn gaan ze naar Hanneke Zwart de kunstenares naast de molen. De groep is erg geïnteresseerd en ik krijg tijdens de rondleiding veel vragen. Als ik deze groep weer beneden heb afgeleverd, gaan we de zakken naar beneden luien Hans boven en ik beneden. Als dit gebeurd is, is het al weer tijd om thee te zetten. Na de thee maak ik met Hans nog een voorraad cakemeel volgens zijn eigen recept. Terwijl we hiermee bezig zijn komt er weer een groep voor een rondleiding. Dit keer neemt Jantine de groep mee. Als ik bij Hans klaar ben, ga ik verder met het schoon maken van de steen zolder. Kwart voor vier komt er nog een groepje voor een rondleiding, de oudste mevrouw woont in Veenendaal en de andere vrouw en jongen komen uit Goidschalxoord, de plaats die de 1 miljoen Euro hebben gewonnen om hun molen aan te passen. Zij zijn toch wel benieuwd hoe het er in een Korenmolen aan toegaat. Als deze bezoeker om 16.15 uur vertrekken gaan we afzeilen. We hebben de afzetting weggehaald. We halen de borden eruit en stoppen de molen met wiek 1 iets komend. Dan leggen we het wiekenkruis vast met de roekettingen en de bliksemkabel. Daarna de pal losgemaakt en de kneppel vastgezet. Ook het vangtouw is weer netjes weggehangen. We zijn naar de kapzolder gegaan en onderweg is de steen in het werk gezet. Op de zolder hebben we de vlag gestreken, het luikgesloten, halslager en penlager van vet (reuzel) voorzien en aangedrukt en de tellerstand genoteerd. Daarna hebben we de kapzolder verlaten waarbij het licht is uitgedaan en het luik gesloten. Op de maalzolder hebben we de steen bijgezet. De deuren zijn gesloten en gezorgd is dat regenlekkage in de emmer loopt. Beneden gekomen, hebben we de luiken gesloten. Hierna nog het maalboek invullen en dan zijn we klaar en er komt weer een eind aan een leerzame draaidag. Hans zorgt daarna nog voor het afsluiten van de molen.