Verslag No.1 van de leerling op de “Nieuwe Molen”

Na een eerste dag als aspirant mag ik nu als echte leerling beginnen aan mijn molenaars opleiding. Op dinsdag 22 mei ontving ik van de gildevereniging de studieboeken en het maalboekje.
Aanwezig zijn Jantine, Ben, Hans (de molenaar) en ikzelf.
Het programma van vandaag 26 mei kijkend naar de weersomstandigheden is als volgt.
Molen bedrijfsklaar maken, onbelast draaien, zeilvoering aanpassen om belast te draaien, belast draaien door maïs te breken, molen wegzetten.
Het weersvooruitzicht is Noordenwind kracht 3. de molenaar heeft op basis van deze gegevens besloten dat we onbelast draaien met 2 hele en twee halve zeilen.

Het bedrijfsklaar maken van de molen:
Losmaken van de roekettingen en de bliksemafleider.
De steen lichten op de maalzolder, de molen uit zijn werk zetten op de Luizolder.
Op de kapzolder worden dan vervolgens de vlag uitgehangen, het luikje mag open blijven, want er kan niet inregenen, omdat dit gedeelte van de molen straks uit de wind gekruid wordt.
Daarna worden het halslager (voor op de bovenas) en het penlager (achterkant) gesmeerd met reuzel. Ook de plaats waar de as tegen de tegel draait wordt gesmeerd. (hiervoor zit een opening waar je met een stokje vet kunt aanbrengen).

Nu gaan we weer naar buiten om de molen op de wind te kruien.
Tip: Houd hierbij rekening met het weer. Als het regent zorg dan dat je goede kleding aan hebt, anders zou je het wel eens een hele dag koud kunnen hebben.
Omdat vandaag de wind uit het noorden komt moeten we de molen 180 graden draaien. Dit is een pittig werkje omdat de kap inclusief wiekenkruis ca 20 ton weegt.
Met vereende krachten hebben we dit gedaan door steeds weer de kruikettingen te verleggen en de molen dan weer door de kruilier op te kruien, net zolang tot deze goed op de wind staat. Hoe dit bepaald moet worden heb ik in het vorige verslag gemeld.
Dan gaan we de kneppel en de pal omzetten, de kneppel los en de pal vast.
Kneppel is voor de borging van de vangblak in opgelegde toestand.

Plaatje = Werking van de vang met buitenwipstok.
1 = Vlaamse blokvang2 = rijklamp3 = ezel4 = lange sabelijzer5 = vangbalk6 = kneppeltouw, loopt naar buiten langs de staart naar het kruirad.7 = hangereel8 = korte sabelijzer9 = wipstok10 = voeghout




De pal is de blokkeerinrichting van het bovenwiel door het paltouw aan te trekken, maar ook om te voorkomen dat het gevlucht achteruit draait wordt de pal uit het bovenwiel getrokken.(plaatje)

Vervolgens wordt de molen opgezeild, zoals de molenaar besloten heeft. Twee hele zeilen en 2 halve zeilen. Nu mag ik voor het eerst de molen vangen om de wieken in de juiste stand te krijgen. We beginnen met wiek nr. 1 (dit is de wiek die vorige keer als laatste is blijven staan.)
Op deze wiek en nr. 3 worden volle zeilen gelegd en de steekborden geplaatst, daarna worden op 2 en 4 halve zeilen gelegd en de steekborden geplaatst.


Zeiltypen:
1 = 'volle zeilen'
2 = 'duikertje'
3 = 'lange halve'
4 = 'halve'
5 = 'hogelijn'
6 = 'stormeindje'
zonder stormeinde = 'met blote benen'
zonder steekborden = 'met geknipte nagels'


Het vangen gaat me nog niet goed af omdat ik de vang telkens terug laat zakken in de haak. Volgens Hans moet ik dit met een korte ruk doen. Dus hier moet ik bij de volgende les nog even goed op letten. En als laatste moeten we denken om de beveiliging voor de bezoeker en worden de afzettingen rond de molen geplaatst.

En dan is er tijd voor een bakkie en het weer praatje.
Ook nu moeten we weer een weerkaart meenemen om tijdens de koffie te bespreken.
Daarnaast moeten we ook kijken naar het weer op RTL4 om 19.55 uur, op Ned1 0m 20.20 uur en de volgende morgen luisteren naar het weer op Radio1 om 7.30 uur.

Dit moet en weerkaart prognose zijn van zaterdag 26 mei 2007 12 UTC
Zie prognose hieronder.
Bij een (L)age druk gebied draait de wind (L)inks om, bij een hoge drukgebied gaat deze rechts om.
Als je het kaartje dan goed bestudeerd zie je ok dat de wind nu uit het noord-oosten gaat waaien. (zie groene pijl)




Verwachting komende 5 dagen
zaterdag 26 mei tot en met woensdag 30 mei 2007
Overgang naar wisselvalliger en koeler weer met van tijd tot tijd regen of (onweers)buien.













Tijdens het bakkie komen er bezoekers en gaat de molenaar een rondleiding geven. Kort daarop komen er nog meer bezoekers (in dit geval Amerikanen) en mag ben deze rondleiden. Het is dus voor ook belangrijk dat we de molen termen ook in meerdere talen leren. (Hans heeft ons laten een document gestuurd met molen termen in 4 talen.)
Duits en Engels zullen me nog wel lukken maar Frans dat ken ik niet.

Na de pauze is het de bedoeling dat we maïs gaan breken. Jantine en ik zijn begonnen met het scheppen van de maïs vanuit de bigbag in zakken welke later met de luimat naar boven gehesen kunnen worden. Op verzoek van Hans hebben we 8 zakken gevuld (200 kg)en klaar gezet. Tijdens de rondleiding heeft hans ook de bezoekers nog laten zien hoe we de zakken me de luimat omhoog hijsen. Later hebben we het restant gedaan.
Deze zakken hebben we in de kaar gedaan. We hebben de molen gevangen en alle zeilen vol gemaakt, daarna hebben we de molen in zijn werk gezet en de molen stenen los. Bij het breken van de maïs moeten de stenen los staan omdat maïs hard is en het mag grof zijn. Omdat het breken van maïs erg snel gaat heeft Hans en aftakking gemaakt van de maalbak naar de silo die een verdieping lager staat. De gebroken mais loopt dan in de mengketel.
Nu mag de molen weer gaan draaien en wordt de vang weer gelicht. De schuif naar de schuddebak wordt open gedaan en het maïs, loopt tussen de stenen en wordt zeer snel gebroken. Als de windsterkte verandert hoeven we toch de maalstenen niet te veranderen, omdat deze volledig openstaan. In hoge snelheid wordt de maïs gebroken, maar vlak voordat we aan onze boterham kunnen beginne valt de wind even helemaal weg en komt alles stil te staan. Met geen mogelijkheid krijgen we de molen weer in beweging. Op handkracht proberen we de wieken weer in beweging te krijgen, echter zonder resultaat. Hans besluit dat we de molen in de vang zetten en dan onze boterhammen te eten.

Na de lunch hebben we de molen weer aan de gang gebracht. Wederom op handkracht, omdat de wind te weinig kracht had om de te doen. De wind was gekrompen tot kracht 2 en Hans besluit dat we stoppen met het breken van de maïs, we moeten dan wel de kaar en de schuddebak leeg scheppen. Omdat we nu veel tijd over hebben besluit Hans ook dat we het maalkoppel schoonmaken. Hiervoor moeten we het geheel demonteren.

in onderstaande volgorde worden de onderdelen wegenomen.
1. Kaar
2. Stofborden(2x)
3. Kaarbomen
4. Schuddebak
5. Hangerkam + onderdelen
6. Kuipdeksel
7. Kuip in 4 onderdelen (onderdelen zijn genummerd)en op alle onderdelen zit vergrendelingen onder en boven.

Nu liggen de loper en ligger bloot en kan alles goed schoon gemaakt worden. Ook de maalstenen worden grondig geborsteld met een harde borstel om alle maal restanten te verwijderen. Het geheel wordt ook schoon gezogen en ook de holtes in de stenen wordt schoon gezogen.
Na de schoonmaak wordt alles weer in omgekeerde volgorde gemonteerd.
Nadat dit alles is gedaan wordt deze zoldervloer (steenzolder) geveegd en gezogen. Daarna moeten we een verdieping lager (maalzolder) waar ook de meelpijp, stofschort en de maalbak wordt schoongemaakt. Ook de omgeving wordt schoongemaakt.
Tijdens deze operatie kamen een aantal kleine gebreken naar voren. Deze hebben we direct gerepareerd, want ook kleine reparaties zijn een onderdeel van het vrijwillig molenaarschap.

Uiteindelijk was het weer tijd om de molen weg te zetten.
Hierbij hebben we de volgende handelingen gedaan.
Molen vangen bij wiek nr. 2 en afzeilen en de steekborden uitnemen en wegleggen.
Vervolgens hebben we dit ook gedaan bij wiek 3, 4 en 1.
We hebben de afzetting weggehaald, daarna hebben we het wiekenkruis vastgelegd met de roeketting en de bliksemkabel. Daarna hebben we de pal losgemaakt en de kneppel vastgeknoopt. Wij zijn naar de kapzolder gegaan en onderweg hebben we de steen in het werk gezet. Op de zolder hebben we de vlag gestreken, het luikgesloten, op het halslager het vet (reuzel) aangedrukt en de tellerstand genoteerd.
We hebben de kapzolder verlaten waarbij we het licht hebben uitgedaan en het luik gesloten. Op de steen zolder hebben we de steen bijgezet.
Als laatste hebben we nog de vlag van het Utrechts landschap gestreken en afspraken gemaakt voor de volgende draaidag 2 juni. Hans en Jantine zullen dan beide weer aanwezig zijn. We hopen dat dan ook Jantine haar boeken binnen heeft en als Leerling kan beginnen.