Verslag No. 7 van de leerling op de “Nieuwe Molen”

Dit is mijn zevende dag als leerling molenaar. Aanwezig vandaag zijn Sjoerd van Bruksvoort (de vervangende molenaar) Jantine en ikzelf en nog een leerling van de Doesburger molen waar Sjoerd normaal draait.Het programma van vandaag 18-08-2007 is als volgt.
We gaan verder met het kammen wassen aan het spoorwiel en in de kap het bovenwiel en de bonkelaar (het rondsel).
Eerst beginnen we met het bedrijfsklaar maken van de molen. We gaan onbelast draaien, omdat we boven genoemde punten moeten doen.
De weersvooruitzichten zijn als volgt: De ochtend begint op veel plaatsen grijs, maar gedurende de ochtend breekt de zon steeds meer door en krijgen we perioden met zon en het blijft droog. De middagtemperatuur wordt ongeveer 22 graden. De westelijke wind is zwak tot matig, rond kracht 2 tot 3.
De molenaar laat ons de molen bedrijfsklaar maken en onder deze omstandigheden zijn vier volle zeilen nodig. We zullen toch vaak stilstaan vanwege het wassen van de kammen. We beginnen met het losmaken van de roekettingen en de bliksemafleider. Op weg naar boven lichten we de steen op de maalzolder, we zetten de molen uit zijn werk te zetten op de Luizolder. Op de kapzolder worden dan vervolgens de vlag uitgehangen, het halslager, penlager en de tegel worden gesmeerd. Nu gaan we weer naar buiten om de molen op de wind te kruien. (wind: west) omdat de molen vorige week op zuid zuid west stond moesten we dus bijna een kwart rond kruien. Opzeilen met 4 hele en tijdens het opzeilen controleren we nogmaals de wiggen op het hekwerk, hier zijn geen losse wiggen meer geconstateerd. Als alle zeilen gedaan zijn kan de afschermingen voor het publiek geplaatst worden. Als dit gedaan is lichten we de vang en kijken of de molen netjes draait, de lagers moeten het vet nog verwerken. Nadat we vastgesteld hebben dat dit goed gaat is het tijd voor de koffie. Het is al 10.00 uur

We hebben ook een weerkaart meegenomen. Dit is een weerkaart prognose zijn van zaterdag 25 augustus 2007 12 UTC . Ook deze keer is de kaart niet besproken, wel is het weer even aan de orde geweest, omdat we ook aan deze molenaar hebben verteld dat we altijd een weerkaart mee moeten nemen en altijd morgens naar het weer moeten luisteren. Zie prognose hieronder:
















Wat valt er over deze kaart te zeggen: We zitten in een hoge drukgebied. Er zitten geen fronten in de buurt en er zal ook niet veel wind zijn. Het wordt een rustige dag. De wind komt uit westelijke richting. De temperatuur is ca 21 graden.
Vooraf aan de dag had ik van Hans “De Bonkelaar” gehad, dit is de nieuwsbrief van de regio Gelderland. Hierin stond informatie over een excursie op 29 september, dit is ook een dag dat Hans niet kan en beveelt ons deze excursie aan. Jantine en ik willen wel maar, we moeten nog overleggen met Ben. Ook staat toevallig in dit blad dat Sjoerd op 5 juni van dit jaar is geslaagd op het landelijke examen op de molen “Nieuw Leven te Valburg (zie foto hiernaast van Hans de Kroon). Dit is precies op de dag dat Hans de Kroon zijn eerste lustrum vierde als molenaar.
Daarnaast worden er al data afgegeven voor de eerste theorieavonden van de regio Gelderland vanaf woensdag 19 september.

De koffie is op en we gaan een verder waar we vorige week gebleven waren met het kammen wassen. Het spoorwiel op de steenzolder en vervolgens het bovenwiel en het rondsel. Nu moet de molen gevangen worden, omdat dit niet kan met draaiende molen.
De 31 staven van het steenrondsel hebben we vorige week gedaan, nu zijn eerste de 104 kammen van het spoorwiel aan de beurt. (zie ook onderstaande tabel)
We wilden dit eigenlijk voor de lunch klaar hebben maar dat is niet gelukt, ook mede door het aantal bezoekers dat rond geleidt moest worden. Ca 80 waren er klaar.
In de lunch werd door Sjoerd in zijn documentatie gezocht en werden een aantal opdrachten bij lesbrieven getoond. Deze neem ik mee naar huis om te kopiëren dit, omdat hier interessante vragen in staan. Mooi voorbeeld is de volgende vraag.
Het bovenwiel van een molen heeft 62 kammen. De boven bonkelaar heeft 29 kammen.
Hoeveel omwentelingen maakt het bovenwiel voordat kam 1 van het bovenwiel weer ingrijpt in kam 1 van de bonkelaar.
Antwoord: omdat 29 een priemgetal is (dus niet door een ander getal deelbaar) is de uitkomst simpel. Dit moet dan zijn 62 * 29 = 1798.
Na de lunch weer verder met de kammen op het spoorwiel. In de tussentijd hebben Sjoerd en ……. De molen verkend, omdat …… de meeste tijd op een standerd molen heeft doorgebracht. Ook hebben ze in de kap schoon gemaakt. Er lag overal nest materiaal van vogels die daar hebben willen nestelen. Toen we klaar waren met het spoorwiel zijn we in de kap begonnen met het bovenwiel. Daarvoor hebben we nog als extra maatregel de kneppel vast gezet met en touw zodat niemand de vang kon lichten. We merkten op dat de houtsoort van de kammen van het bovenwiel van een andere houtsoort zijn dan die van het spoorwiel. Het viel op dat de verwerking van de bijenwas anders verliep. Bij het spoorwiel trok de bijenwas beter in het hout. (We moten nog uitzoeken welk verschillende houtsoorten hier gebruikt worden.)
Op het rondsel zat nog zoveel bijenwas dat we dit alleen maar hoefden uit te laten vloeien.
Rond 15.00 uur hebben we nog een keer thee gedronken.
Toen we zoveel mogelijk kammen en staven gedaan hadden moesten we het wiekenkruis nog een klein stukje laten draaien, we hebben gekeken of alles veilig was en hebben het touw van de kneppel losgemaakt. Daarna hebben we de vang aan de binnenkant gelicht tot het wiekenkruis ging draaien, we hebben gekeken tot voldoende kammen verplaatst waren en toen de vang weer laten zakken. Intussen waren de ouders van Jantine op bezoek gekomen en deze hebben een exclusieve rondleiding gehad. Waarbij ze ook in de kap mochten kijken omdat we daar aan het werk waren.
We zijn doorgegaan met het restant aan kammen en staven tot ze allemaal klaar waren. Het was nu al bijna half 5, maar het karwei is geklaard. We laten nog even de molen draaien om toch nog een aantal omwentelingen te maken. Volgende week kan de molen de hele dag weer draaien. Dan is het alweer tijd om de molen weg te zetten.
Tijdens het afzeilen komt Hans weer terug van het fruitfeest van het Utrechts landschap. We praten even bij en gaan dan snel door met afzeilen. Als dit gebeurt, is vullen we nog het maalboekje en komt er weer een eind aan een mooie dag.


We hebben nog wel een vraag over het spoorwiel. Toen we daarmee aan het werk waren en voelden of de kammen allemaal nog wel goed vast zaten ontdekten we dat alle kammen geborgd zijn door houtdraadbouten. Waarom is dit op deze manier gedaan? Dit is toch niet van 1911!! (zie foto en let op de rode cirkeltjes) Wie weet het antwooed op deze vraag.