Dit is alweer mijn 47e dag als leerling molenaar. Vandaag ben ik als leerling op bezoek bij de Achterste of laaglandse Molen. Aanwezig zijn Petro van Doorne (molenaars) en ikzelf.
De weersverwachting voor zaterdag 16 november ’08. Zondag overdag is het wisselend bewolkt en kan er met name in de kustprovincies een enkel buitje vallen. Later op de dag komen er ook landinwaarts enkele buitjes tot ontwikkeling. De middagtemperatuur wordt ongeveer 10 graden. De wind is noordwest en matig, kracht 3 of 4, aan zee en op het IJsselmeer vrij krachtig of krachtig, 5 tot 6 Bft. Zie ook plaatje met de prognose.
Omdat Petro in deze molen woont is het makkelijk want je bent direct kind aan huis, eerst maar koffie en dan aan het werk. Wat gaan we vandaag doen.
We gaan opzeilen en klaar maken van de molen, daarna moeten we de water as 2-3 mm naar binnen zetten, daarna nemen we de hele molen van onder tot boven door. In het beschrijven van het verhaal merk ik op dat we zeker een aantal problemen aan deze molen opmerken. Nu is het wel zo dat er een herstel plan is met een aantal grondige reparaties. Een aantal hiervan zijn. Herstellen stormbint De midden of kruisbalk is op plaatsen waar de kruisschoren verbonden zitten weggevreten door de bonte knaagkever. Ook het trabbint moet op een aantal plaatsen gerepareerd worden. Het waterrad loopt ergens aan en ook dit moet de molenmaker (Berkhof) nakijken en repareren. Petro heeft maandag vrij genomen om samen met de molenmaker alles door te lopen en te zien of dan ook alles mee genomen wordt. Doordat wij de molen vandaag heel gedetallieerd bekijken komen we nog wat kleine dingen die Petro nog moet overleggen.
In het verhaal worden ook een aantal foto’s genoemd, deze zijn te vinden op:
http://picasaweb.google.nl/Nederlandse.molens/MolensTielerwaard#
We gaan naar buiten en hier maken we de roekettingen los, ook wordt de bliksem afleider van de roede gehaald. Dit laten we nog even liggen totdat we straks de molen verkruid hebben. Dan gaan we naar de staart, want ook hier zit een bliksem afleider aan de constructie, die we los moeten maken. Nu kunnen we naar boven alwaar we in het bovenhuis de kneppel verwijderen, dit is niet een kneppel zoals bij andere molens maar ook hier zit een mogelijkheid om te voorkomen dat de vangbalk omhoog getrokken wordt, het vangtouw kan naar buiten, door een gat in de vloer wat afgedekt is met een balk. De boven zetel hoeft niet gesmeerd te worden deze is nog vet genoeg. Hier zien we wel dat een nieuwe neut uit de zetel wordt gewerkt. (foto 30) ook andere nieuwere neuten hebben dit zelfde probleem. Ook de onderzetel hoeven we niet te smeren. Dan maken we de stutten in het bovenwiel aan de linker en rechterkant los. Deze stutten zitten met een scharnierpunt vast aan de steenlijst. Petro wil altijd dat de kracht op de kruisarmen terecht komt, want deze kunnen meer hebben dan een enkele kam en omdat de stutten te kort zijn, vangt hij dit op door boven de stutten steeds wiggen tussen de stut, kammen en kruisarm aan te brengen totdat dit een hecht geheel met de kruisarm wordt bereikt. (zie ook foto 39, hierin is niet te zien hoe dit wordt opgelost, maar wel dat deze stutten te kort zijn om de kruisarmen te bereiken als deze horizontaal staan.) Nu worden het hals lager en de pen gesmeerd. Dan zijn we boven klaar en kunnen we de molen kruien en opzeilen.
Eerst moeten we de wind richting bepalen. Ook hier kunnen we dit doen door rond te molen te lopen en te voelen waar je geen wind voelt. Je moet we op letten dat de ondertoren vrij breed is. Er zijn ook een aantal andere hulpmiddelen, de vindvaan op de makelaar, Er staat nog een vindvaan op het schuurtje en als laatste heb je ook nog de richting waarin de wolken drijven (als er wolken zijn). Als we de richting bepaald hebben Westnoordwest, halen we de spanning van de kruilier, dan maken we de bezetketting los, we leggen het kruitouw zover mogelijk op een kruipaal naar links en beginnen de molen om te kruien. Het moeilijkste is om de molen in beweging te krijgen, want het lijkt of de zetel is ingezakt, maar het lange stilstaan op deze plaats zorgt voor deze barriere, als je hierdoor bent kruit deze molen redelijk goed voor een zetelkruier. Als de molen in de juiste richting staat zetten we de bezetketting weer vast en spannen het kruitouw nog iets na. Dan kunnen we met opzeieln beginnen. Volgens Petro is 4 lange halve voldoende om de molen te laten draaien. Let op: Het waterwiel van deze molen staat altijd in het werk en dus hebben we al wat aanloop problemen zeker als er nog geen zeil voorhangt. We zeilen alle op met lange halve en steeds als we door moeten draaien moeten we we wiek een flinke zet geven. Als dit gebeurt is moeten we ook nog de wateras smeren aan de binnen en de buiten lap, dan nog de bescherming voor het publiek plaatsen en dan kunnen we de molen laten draaien. Nee hoor het is bij een poldermolen zeer belangrijk dat er ook gecontroleerd worden of het krooshek vrij van rommel is, tevens kun je dan controleren of er voldoende water is. Het kan maar zo zijn dat het polder pijl is verlaagd. Alles is ok en we kunnen draaien. Met deze wind loopt de molen goed aan. We controleren ook nog of het waterrad ook het water naar buiten brengt. Het eerste water is erg troebel, maar naar enige tijd wordt dit beter, ook vissen worden door het waterrad meegenomen.
Dan eerst maar weer een kopje koffie, daarna moeten we volgens opdracht van de molenmaker de wateras op de binnenflap met 2-3 mm naar binnen brengen. Eerst de molen stil zetten. De wateras ligt aan de binnenkant op een steen welke op de normaal op de draagbalk ligt, maar in deze molen is geen draagbalk aanwezig (deze is vervangen door een stenen fundering. (zie foto 7) de steen wordt aan de buitenzijde tegen gehouden door een verstelbare balk (de binnenlapbalk) in deze balk zitten Lange ijzer staven met aan een kant een vast kop en aan de ander kant zit een gleuf waar nadat vulringen zijn aangebracht een ijzeren wig kan worden in geslagen. (Ook te zien op foto 7) Theoretisch zou nu aan de kant tussen de binnenflapbalk en de schaarstijl waar hij doorgaat vul materiaal tussen moeten zitten. Dit is bij Petro niet het geval en hierdoor mogen we de wiggen niet te hard aanslaan. Petro zal dit nog uitzoeken met de molenmaker. Als we dit hebben gedaan controleren we het effect dat we bereikt hebben. We merken geen verbetering, maar ook geen verslechtering, wel moeten we op passen dat de kammen van het waterwiel niet te ver in de onderste rondsel gaan lopen. Hierbij merken we op dat er een slag in het waterwiel zit van ca 5 cm. Ook dit zal Petro met de molenmaker opnemen.
Als we echt hebben vast gesteld dat onze wijziging geen kwaad kan laten we de molen weer lopen. We merken direct dat hij erg langzaam draait, dit is het gevolg van wind deze is verder naar het noorden geruimd. We zetten de molen stil en gaan wederom linksom kruien. Als dit gebeurt is laten we de moeln weer draaien en deze loopt ook direct weer een aardige snelheid. Dan maar wat eten en na het eten door de molen om de gehele construktie nog een goed door ten nemen. We beginnen onder in de toren. Hier hebben we eerst op de begane grond de constructie bekeken daarna zijn we langs het waterwiel met een trapje op de kokerbalken geklommen om daar goed de kokerbalker, kokerstijlen en het boventafelement te bekijken. (ook hiervan zijn foto te vinden) Dan gaan we het bovenhuis in waar we ook goed gekeken hebben maar de constructie van het bovenhuis, inclusief de bovenzetel, vangconstructie, stormbint en de lagering van de bovenas aan voor en achterzijde. Zoals al eerder vermeld moet het stormbint open om de midden of kruisbalk te reparen. Toen we dit goed aan het bekijken waren vielen ons de vogende dingen op. De steen ligt niet rechtstreeks met de stapeling of steenbed op de windpeluw, hier ligt eerst nog een stevige balk op windpeluw waarschijnlijk om hoogte te krijgen daarop ligt het steenbed (foto 43) Hier is ook duidelijk te zien dat het steenbed wegzakt in de balk, deze is dus waarschijnlijk weggevreten of gerot. Ook zien we dat er een hoekje uit de steen gebroken is. Ook dit moet direct met de molenmaker opgenomen worden.
Er is nog een foto waaruit blijk dat de as aan het zakken is. Als je kijkt naar foto 48 zie je de koppelbalk met daarboven de as, uit de koppelbalk is in het verleden al een holling uitgehaald, maar de as draait nu weer fractioneel boven de koppelbalk als gevolg van de verzakking. Ook de zijwegen en de vangconstructie worden nog onder de loep genomen. Als er geen vragen meer zijn gaan we naar beneden. Het is inmiddels 16.30 uur de molen is stilgevallen als gevolg van het wegvallen van de wind. Petro besluit de molen zo te laten staan, hij zal deze later afzeilen en wegzetten. We drinken nog wat en dan vertrek ik weer met een pak bagage over wipmolens naar huis.
De weersverwachting voor zaterdag 16 november ’08. Zondag overdag is het wisselend bewolkt en kan er met name in de kustprovincies een enkel buitje vallen. Later op de dag komen er ook landinwaarts enkele buitjes tot ontwikkeling. De middagtemperatuur wordt ongeveer 10 graden. De wind is noordwest en matig, kracht 3 of 4, aan zee en op het IJsselmeer vrij krachtig of krachtig, 5 tot 6 Bft. Zie ook plaatje met de prognose.
Omdat Petro in deze molen woont is het makkelijk want je bent direct kind aan huis, eerst maar koffie en dan aan het werk. Wat gaan we vandaag doen.
We gaan opzeilen en klaar maken van de molen, daarna moeten we de water as 2-3 mm naar binnen zetten, daarna nemen we de hele molen van onder tot boven door. In het beschrijven van het verhaal merk ik op dat we zeker een aantal problemen aan deze molen opmerken. Nu is het wel zo dat er een herstel plan is met een aantal grondige reparaties. Een aantal hiervan zijn. Herstellen stormbint De midden of kruisbalk is op plaatsen waar de kruisschoren verbonden zitten weggevreten door de bonte knaagkever. Ook het trabbint moet op een aantal plaatsen gerepareerd worden. Het waterrad loopt ergens aan en ook dit moet de molenmaker (Berkhof) nakijken en repareren. Petro heeft maandag vrij genomen om samen met de molenmaker alles door te lopen en te zien of dan ook alles mee genomen wordt. Doordat wij de molen vandaag heel gedetallieerd bekijken komen we nog wat kleine dingen die Petro nog moet overleggen.
In het verhaal worden ook een aantal foto’s genoemd, deze zijn te vinden op:
http://picasaweb.google.nl/Nederlandse.molens/MolensTielerwaard#
We gaan naar buiten en hier maken we de roekettingen los, ook wordt de bliksem afleider van de roede gehaald. Dit laten we nog even liggen totdat we straks de molen verkruid hebben. Dan gaan we naar de staart, want ook hier zit een bliksem afleider aan de constructie, die we los moeten maken. Nu kunnen we naar boven alwaar we in het bovenhuis de kneppel verwijderen, dit is niet een kneppel zoals bij andere molens maar ook hier zit een mogelijkheid om te voorkomen dat de vangbalk omhoog getrokken wordt, het vangtouw kan naar buiten, door een gat in de vloer wat afgedekt is met een balk. De boven zetel hoeft niet gesmeerd te worden deze is nog vet genoeg. Hier zien we wel dat een nieuwe neut uit de zetel wordt gewerkt. (foto 30) ook andere nieuwere neuten hebben dit zelfde probleem. Ook de onderzetel hoeven we niet te smeren. Dan maken we de stutten in het bovenwiel aan de linker en rechterkant los. Deze stutten zitten met een scharnierpunt vast aan de steenlijst. Petro wil altijd dat de kracht op de kruisarmen terecht komt, want deze kunnen meer hebben dan een enkele kam en omdat de stutten te kort zijn, vangt hij dit op door boven de stutten steeds wiggen tussen de stut, kammen en kruisarm aan te brengen totdat dit een hecht geheel met de kruisarm wordt bereikt. (zie ook foto 39, hierin is niet te zien hoe dit wordt opgelost, maar wel dat deze stutten te kort zijn om de kruisarmen te bereiken als deze horizontaal staan.) Nu worden het hals lager en de pen gesmeerd. Dan zijn we boven klaar en kunnen we de molen kruien en opzeilen.
Eerst moeten we de wind richting bepalen. Ook hier kunnen we dit doen door rond te molen te lopen en te voelen waar je geen wind voelt. Je moet we op letten dat de ondertoren vrij breed is. Er zijn ook een aantal andere hulpmiddelen, de vindvaan op de makelaar, Er staat nog een vindvaan op het schuurtje en als laatste heb je ook nog de richting waarin de wolken drijven (als er wolken zijn). Als we de richting bepaald hebben Westnoordwest, halen we de spanning van de kruilier, dan maken we de bezetketting los, we leggen het kruitouw zover mogelijk op een kruipaal naar links en beginnen de molen om te kruien. Het moeilijkste is om de molen in beweging te krijgen, want het lijkt of de zetel is ingezakt, maar het lange stilstaan op deze plaats zorgt voor deze barriere, als je hierdoor bent kruit deze molen redelijk goed voor een zetelkruier. Als de molen in de juiste richting staat zetten we de bezetketting weer vast en spannen het kruitouw nog iets na. Dan kunnen we met opzeieln beginnen. Volgens Petro is 4 lange halve voldoende om de molen te laten draaien. Let op: Het waterwiel van deze molen staat altijd in het werk en dus hebben we al wat aanloop problemen zeker als er nog geen zeil voorhangt. We zeilen alle op met lange halve en steeds als we door moeten draaien moeten we we wiek een flinke zet geven. Als dit gebeurt is moeten we ook nog de wateras smeren aan de binnen en de buiten lap, dan nog de bescherming voor het publiek plaatsen en dan kunnen we de molen laten draaien. Nee hoor het is bij een poldermolen zeer belangrijk dat er ook gecontroleerd worden of het krooshek vrij van rommel is, tevens kun je dan controleren of er voldoende water is. Het kan maar zo zijn dat het polder pijl is verlaagd. Alles is ok en we kunnen draaien. Met deze wind loopt de molen goed aan. We controleren ook nog of het waterrad ook het water naar buiten brengt. Het eerste water is erg troebel, maar naar enige tijd wordt dit beter, ook vissen worden door het waterrad meegenomen.
Dan eerst maar weer een kopje koffie, daarna moeten we volgens opdracht van de molenmaker de wateras op de binnenflap met 2-3 mm naar binnen brengen. Eerst de molen stil zetten. De wateras ligt aan de binnenkant op een steen welke op de normaal op de draagbalk ligt, maar in deze molen is geen draagbalk aanwezig (deze is vervangen door een stenen fundering. (zie foto 7) de steen wordt aan de buitenzijde tegen gehouden door een verstelbare balk (de binnenlapbalk) in deze balk zitten Lange ijzer staven met aan een kant een vast kop en aan de ander kant zit een gleuf waar nadat vulringen zijn aangebracht een ijzeren wig kan worden in geslagen. (Ook te zien op foto 7) Theoretisch zou nu aan de kant tussen de binnenflapbalk en de schaarstijl waar hij doorgaat vul materiaal tussen moeten zitten. Dit is bij Petro niet het geval en hierdoor mogen we de wiggen niet te hard aanslaan. Petro zal dit nog uitzoeken met de molenmaker. Als we dit hebben gedaan controleren we het effect dat we bereikt hebben. We merken geen verbetering, maar ook geen verslechtering, wel moeten we op passen dat de kammen van het waterwiel niet te ver in de onderste rondsel gaan lopen. Hierbij merken we op dat er een slag in het waterwiel zit van ca 5 cm. Ook dit zal Petro met de molenmaker opnemen.
Als we echt hebben vast gesteld dat onze wijziging geen kwaad kan laten we de molen weer lopen. We merken direct dat hij erg langzaam draait, dit is het gevolg van wind deze is verder naar het noorden geruimd. We zetten de molen stil en gaan wederom linksom kruien. Als dit gebeurt is laten we de moeln weer draaien en deze loopt ook direct weer een aardige snelheid. Dan maar wat eten en na het eten door de molen om de gehele construktie nog een goed door ten nemen. We beginnen onder in de toren. Hier hebben we eerst op de begane grond de constructie bekeken daarna zijn we langs het waterwiel met een trapje op de kokerbalken geklommen om daar goed de kokerbalker, kokerstijlen en het boventafelement te bekijken. (ook hiervan zijn foto te vinden) Dan gaan we het bovenhuis in waar we ook goed gekeken hebben maar de constructie van het bovenhuis, inclusief de bovenzetel, vangconstructie, stormbint en de lagering van de bovenas aan voor en achterzijde. Zoals al eerder vermeld moet het stormbint open om de midden of kruisbalk te reparen. Toen we dit goed aan het bekijken waren vielen ons de vogende dingen op. De steen ligt niet rechtstreeks met de stapeling of steenbed op de windpeluw, hier ligt eerst nog een stevige balk op windpeluw waarschijnlijk om hoogte te krijgen daarop ligt het steenbed (foto 43) Hier is ook duidelijk te zien dat het steenbed wegzakt in de balk, deze is dus waarschijnlijk weggevreten of gerot. Ook zien we dat er een hoekje uit de steen gebroken is. Ook dit moet direct met de molenmaker opgenomen worden.
Er is nog een foto waaruit blijk dat de as aan het zakken is. Als je kijkt naar foto 48 zie je de koppelbalk met daarboven de as, uit de koppelbalk is in het verleden al een holling uitgehaald, maar de as draait nu weer fractioneel boven de koppelbalk als gevolg van de verzakking. Ook de zijwegen en de vangconstructie worden nog onder de loep genomen. Als er geen vragen meer zijn gaan we naar beneden. Het is inmiddels 16.30 uur de molen is stilgevallen als gevolg van het wegvallen van de wind. Petro besluit de molen zo te laten staan, hij zal deze later afzeilen en wegzetten. We drinken nog wat en dan vertrek ik weer met een pak bagage over wipmolens naar huis.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten